فیپا چیست
فیپا چیست؟ فیپا یک سرنام (سرواژه) برای عبارت «فهرست‌نویسی پیش از انتشار» استفاده می‌شود که به صورت لیستی از اطلاعات شناسنامه‌ای و توصیفی کتاب در آن درج می‌شود که به آنها اطلاعات کتاب‌شناختی نیز گفته می‌شود. فیپا توسط اداره کل پردازش و سازمان اسناد و کتابخانه ملی صادر می‌شود و این اطلاعات معمولاً در صفحه بعد از صفحه عنوان در صفحه شناسنامه، در کنار دیگر اطلاعات شناسنامه‌ای کتاب البته به صورت جداگانه درج می‌شود.
فیپا شامل چه اطلاعاتی است؟
به طور کلی فیپا شامل اطلاعات مربوط به یک اثر همچون نام نویسنده یا پدیدآورنده، مشخصات نشر، مشخصات ظاهری، عنوان، موضوع یا موضوع‌‌ها، شابک، شناسه افزوده، رده‌بندی کنگره، رده‌بندی دیویی و شماره کتابشناسی ملی می‌شود.
تاریخچه فیپا در جهان
فهرست نویسی پیش از انتشار یا همان فیپا برای اولین بار در سال 1870 بصورت غیررسمی در آمریکا پیشنهاد داده شد و در سال 1901 برای اولین بار در کتابخانه کنگره آمریکا از فیپا استفاده شد. در سال 1971 فیپا با روش تازه‌تری انجام و اجرایی شد که بر اساس فهرست‌نویسی از مأخذ بود. استفاده از فیپا به صورتی سریع رشد کرد که طی 3 سال تقریباً 65 درصد از کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های آمریکا دارای فیپا شدند، همچنین تا سال 1981 بیش از 90 درصد از کتابخانه‌های انگلستان نیز از این طرح استفاده کردند و امروزه اغلب کشورهای جهان از این روش برای شناسه‌دار کردن و دسترسی سریع‌تر به اطلاعات آثار استفاده می‌کنند.
تاریخچه فیپا در ایران
ورود فیپا به ایران به سال‌های 1346 بازمی‌گردد که دانشگاه تهران اولین مرکزی بوده که از روش فهرست نویسی پیش از انتشار (فیپا) استفاده کرد. کتابخانه ملی در سال 1371 بصورت آزمایشی از این روش استفاده کرد و پس از مشاهده نتایج مثبت آن در سال 1374 این طرح را تصویب کرد. پس از مدتی صدور فیپا برعهده کتابخانه ملی قرار گرفت و امروزه بیش از 90 درصد کتاب‌های منتشر شده در ایران دارای فیپا هستند.
دلایل اهمیت فیپا
- فهرست‌نویسی یکدست آثار و هماهنگی لازم برای سازماندهی کتب در سطح کشور
- سهولت دست‌یابی به اطلاعات آثار تولید و ثبت شده
- بررسی و اطمینان از صحت و درستی اطلاعات
- صرفه‌جویی در زمان، هزینه و نیروی کار
- تسریع در نشر آثار و اطلاعات
- تسهیل ایجاد شبکه اطلاعاتی
- جلوگیری از تولید آثار تکراری
مراحل، مدارک، شرایط و زمان مورد نیاز برای فیپا
چه زمانی برای فیپا باید اقدام کنیم
گرفتن فیپا یکی از چیزهایی است که در پروسه دریافت مجوز انتشار کتاب باید آن را دریافت کرد. بعد از نوشتن و آماده‌سازی اولیه کتاب و سپس انجام ویراستاری و صفحه‌آرایی، می‌توانید ابتدا اقدام به دریافت کد شابک و سپس اقدام به دریافت فیپا کنید.
از سال 1391 و در حال حاضر درخواست فیپا فقط بصورت الکترونیکی ممکن است. به این ترتیب ناشران حقوقی و یا حقیقی در ابتدا با عضویت و دریافت شناسه کاربری و رمز عبور، درخواست خود مبنی بر دریافت فیپا را وارد نموده و پس از دریافت کد رهگیری، طی زمان معین(در ادامه توضیح داده شده)، می‌توانید فیپای کتاب خود را در سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی دریافت نمایند.
مراحل دریافت فیپا شامل موارد زیر است:
- ورود به سایت سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران
- مراجعه به بخش فیپا
- ورود به بخش درخواست عضویت در سایت به عنوان شخص حقیقی یا حقوقی
- ثبت دقیق اطلاعات و پرکردن فیلدهای عضویت
- دریافت شناسه و رمز عبور و ورود به بخش درخواست فیپا
- انتخاب فایل های ضروری و درخواستی فیپای کتاب
- درج تمامی اطلاعات
- تایید و ارسال اطلاعات
- دریافت کد پیگیری
مدارک مورد نیاز جهت دریافت فیپا
- کپی شناسنامه و کارت ملی نویسنده یا نویسندگان (پدیدآورندگان) کتاب
- فایل نهایی ویرایش شده کتاب (یا ارسال حداقل 30 درصد از کتاب نوشته شده)
- مشخصات کتاب (قطع، تعداد صفحات، کد شابک، سال چاپ)
- اسکن صفحه عنوان کتاب اصلی در مواردی که کتاب ترجمه باشد.
هزینه دریافت فیپای کتاب
فیپا صرفا جهت ساماندهی آثار تولیدی طراحی و استفاده می‌شود و هیچ هدف مالی برای سازمان‌‌های مرتبط در بر ندارد، بنابراین مراحل صدور فیپا نیز بدون دریافت هیچ هزینه انجام می‌شود و عموماً هزینه خاصی در قرارداد ناشران با پدیدآورنده برای آن در نظر گرفته نمی‌شود، مگر در شرایطی که ناشر با توجه به اثری خاص، برای آن حق‌الزحمه‌ای جداگانه در نظر بگیرد که البته به طور کلی این اتفاق رخ نمی‌دهد.
زمان مورد نیاز برای اخذ فیپا
زمان مورد نیاز برای گرفتن فیپا بستگی به شرایط اثر به شرح زیر دارد:
- گرفتن فیپا برای کتاب‌های تجدید چاپ: معمولاً 2 تا 3 روزکاری
- گرفتن فیپا برای کتاب‌هایی که قبلاً توسط ناشر دیگری چاپ شده: حدود 5 روزکاری
- گرفتن فیپا برای کتاب‌های چاپ نخست: تقریبا 15روزکاری (متناسب با نوع محتوا ممکن است تا 30 روز یا بیشتر افزایش یابد)
در چه شرایطی نیاز به اخذ مجدد فیپا است؟
- ویرایش و تغییر محتوای کتاب
- تغییر عنوان کتاب
- تغییر نام نویسنده یا پدیدآورنده به هر شکلی
- تغییر نام مترجم به هر شکلی و شرایطی
- تغییر انتشارات (ناشر)
- تغییر در ابعاد و قطع کتاب
- تغییر تعداد صفحات کتاب
امیدواریم از این مقاله نهایت بهره را ببرید
همراه شما هستیم در نشرآنلاین♥
