مقالات علمی پژوهشی و انواع آن یکی از رایج‌ترین نوع مقالات هستند. این نوع مقالات اغلب در مجلات علمی پژوهشی به چاپ رسیده و برگرفته از پژوهشی هستند که مؤلف، خود انجام داده است و یافته‌های تجربی خود را در رابطه با موضوع خاص بیان می‌دارد. از ویژگی‌های بارز مقالات علمی مضمون تازه و جدید آنهاست.
یکی از مهمترین نکاتی که در نگارش مقالات علمی پژوهشی باید رعایت شود توجه به فرمت نوشتاری بسته به نوع مقاله است. به این ترتیب گذراندن مراحل پذیرش مقاله و چاپ آن در مجلات معتبر با سرعت بیشتری طی خواهد شد.
مقالات علمی پژوهشی انواع مختلفی را شامل می شوند:
- استدلالی: این نوع مقاله شامل استناداتی به حاصل تحقیقات سایر محققین است و با توجه به نکات مثبت و منفی هرکدام از آنها را با توجه به اصل بی‌طرفی مورد بازبینی قرار دهد.
- تحلیلی: توجه به دیدگاه‌های مختلف در رابطه با یک موضوع علمی و استفاده از نظرات آنان در مقاله موردنظر.
- توصیفی: توصیف مقاله با توجه به دیدگاه‌های علمی بدون اعمال نظر و احساس شخصی مؤلف به صورتی که در این نوع مقاله صرفا به توصیف نتایج دیگر محققان بدون هیچگونه تفسیر و نتیجه‌گیری شخصی پرداخته می‌شود.
- مقایسه‌ای: کاربرد این نوع مقالات اغلب در مباحث علوم اجتماعی دیده می شود. مؤلف پس از مقایسه دو دیدگاه و طرز فکر، نظرات خود را در رابطه با آنها بیان می‌کند.
- علت و معلولی: در مقالات علمی علت و معلولی، پس از تعقیب دو جریان و بررسی میزان اثراتی که بر هم دارند در پی کشف یک توالی منطقی علاوه بر بیان نتایج احتمالی یک جریان خاص، درصد احتمال وقوع هرکدام از نتایج را نیز بررسی می‌کنند.
- گزارشی: مقالات گزارشی اغلب بصورت یادداشت و یا گزارش کار ارائه می‌شوند. این نوع مقالات به صورت مطالعه موردی به بررسی نمونه خاص و شرح وضعیت آن می‌پردازند.
- تفسیری: در این نوع مقالات با استفاده از دانش تئوری به بررسی مورد مطالعه خاص پرداخته و ضمن ارائه پیشنهادات و راه حل‌های مناسب، بهترین گزینه را مطرح کنند. این نوع از مقالات اغلب در فضای آکادمیک دانشگاهی دیده می‌شود.
تعداد کلمات مقالات مروری بسته به موضوع و مجله بین 8000 تا 40000 کلمه متفاوت است. بخش‌های اساسی یک مقاله علمی پژوهشی عبارت اند از:
1. عنوان مقاله
ارائه خلاصه‌ای از موضوع مورد پردازش به مخاطب که اغلب از یک سطر تجاوز نمی‌کند. رعایت اصل ایجاز و اختصار در طرح عنوان موجب هدایت ذهن مخاطب در جریان مطالعه مقاله می‌شود.
2. اسامی نویسندگان مقاله
اسامی نویسندگان، به ترتیب اولویت نویسنده مسئول و… به همراه آدرس پست الکترونیک و رتبه علمی ایشان بلافاصله پس از عنوان ذکر می‌گردد.
3. چکیده مقاله
چکیده معمولاً شامل 150 تا 400 واژه می‌باشد. پژوهشگر هدف از پژوهش، روش پژوهش، جامعه نمونه و ابزار گردآوری داده‌ها را در 3 الی 4 سطر شرح داده و سپس به تحلیل و نتایج پژوهش می‌پردازد.
4. کلمات کلیدی مقاله
واژگان کلیدی معمولاً شامل 3 کلمه می‌باشد که به عنوان کلید‌های جستجو میان جستجوگر و مطلب ارتباط برقرار می‌کند.
5. مقدمه مقاله
مقدمه به سه بخش تقسیم می‌شود: در ابتدا تعریفی کلی از موضوع ارائه شده پس از آن به اهداف مورد نظر در جریان تحقیق اشاره نموده و در آخر نیز به ساختارهای بعدی مقاله پرداخته خواهد شد.
6. ادبیات و پیشینه پژوهش
مبانی نظری و تحقیقاتی که پیشتر توسط سایر محققین در زمینه‌های مرتبط با موضوع پژوهش پرداخته شده، بررسی نقاط قوت و ضعف کارهای قبلی و مقایسه آن با پژوهش پیش رو.
7. روش تحقیق مقاله
نوع تحقیق و ابزار گردآوری اطلاعات، روش نمونه گیری، جامعه و نمونه مورد مطالعه، میزان پایایی و روایی تحقیق مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
8. نتایج و یافته‌های پژوهش:
بررسی نتایج به دست آمده از یافته‌های تحقیق و بررسی اینکه آیا نتایج با فرضیات اولیه تحقیق منطبق هستند یا خیر و در آخر ارائه پیشنهاد و راهکار در رابطه با موضوع در منطقه مورد مطالعه.
9. سپاسگزاری
در این قسمت دو تا سه سطر جهت تقدیر و تشکر از کسانی که در طول انجام تحقیق به پژوهشگر یاری رسانده‌اند اختصاص می‌یابد.
10. منابع
منابع به روز و جدید ازجمله ملاک‌های ارزشیابی مقالات علمی پژوهشی محسوب می‌شوند. در قسمت آخر به معرفی کامل منابع مذکور در متن به ترتیب حروف الفبا پرداخته به گونه‌ای که خواننده درصورت تمایل با استفاده از این مشخصات به اصل منبع استفاده شده دسترسی پیدا کند.
