برای آشنایی با پایان نامه و مراحل نوشتن آن ابتدا باید بدانیم که پایان نامه چیست؟ پایان نامه یا تز، رساله نوشتاری توسط دانشجویان است. با انتخاب موضوع خاصی مربوط به رشتهی تحصیلی خود، برای دریافت مدرک تحصیلی مینویسند. تحقیق در رابطه با موضوع انتخاب شده در بازه زمانی مشخص و محدودی صورت میگیرد. آشنایی با پایان نامه و مراحل نوشتن آن پایان نامهی دانشجو موضوع یا سوالی را بررسی کرده و از راه تجربه، تجزیه و تحلیل و یا تجارت علّی و یا آزمایشی به آن پاسخ میدهند. لزوم استفاده از موضوعات جدید ازجمله تفاوتهای پایان نامه دکتری و پرسنل در جهت بهبود عملکرد الزامی است. پایان نامه نوشتهای است که دانشجویان در انتهای تحصیل خود برای دریافت مدرک تحصیلی بزرگ در موضوعی خاص ارائه داده باشد. نوشتن پایان نامه به عنوان نخستین تحقیق علمی جدی، منضبط و حاصل نهایی سال های تلاش و تحصیل دانشجو میباشد. به همین دلیل پایان نامه به یک منبع اطلاعاتی ارزشمند تبدیل میشود.
از دلایل عمده تهیه پایان نامه تحصیلی میتوان به این موارد اشاره نمود:
- فراگیری اصول و روش تحقیق؛
- توسعه نگرش علمی؛
- مقدمهای برای مطالعات جدی و عمیقتر و کسب تجربه در حوزه موضوعی خاص،
- کسب مهارت جهت مطالعه نقادانه و موشکافانه؛
- آگاهی از اطلاعات به روز و کارآمد؛
- دریافت مدرک تحصیلی؛
- نشر نتایج به دست آمده به در قالب مقالات علمی پژوهشی در مجلات علمی و تخصصی.
تفاوت پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری
معمولاً شباهتهایی میان پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری وجود دارد. اما از آنجایی که این دو در مقاطع تحصیلی متفاوتی تهیه خواهند شد تفاوتهایی را نیز شامل میشوند برای آشنایی با پایان نامه و مراحل نوشتن آن در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنیم.
- هدف از نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد صرفاً آشنایی با روش پژوهش و انتقال اطلاعات کسب شده در دوره تحصیل است؛
- رساله دکتری مفصلتر و حجیمتر از پایان نامه ارشد است؛
- در پایان رساله دکتری لازم است نظریه و یا ایده جدیدی ارائه شود.
- در پروپوزال کارشناسی ارشد صرفاً اشاره به موارد ذکر شده در پایان نامه کافی است؛
- پرپوزال دوره دکتری مانند رساله مفصلتر و دقیقتر به شرح آنچه در رساله آمده میپردازد؛
- در پایان نامه کارشناسی ارشد توجه بیشتر برروی رعایت نکات و اصول روش تحقیق میباشد؛
- در پایان رساله دکتری باید بتواند نظریه جدیدی ارائه داده و یا در مسیر تأیید یا رد نظریه مطرح شده در رساله نظرات خود را بیان دارد.
بطور کلی پایان نامه یا رساله دکتری شامل چند فصل میشود:
فصل اول- کلیات
شامل مقدمه، بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، سوال و فرضیات تحقیق، اهداف تحقیق و خلاصهای از مطالبی که در فصلهای بعدی به آن پرداخته خواهد شد.
فصل دوم- مبانی نظری و پیشینه تحقیق:
مبانی نظری به کلیه تحقیقات انجام شده در حوزه موضوع مورد نظر که پایه نظری تحقیق را بنا مینهد و شامل تعاریف، مفاهیم و واژهها و پایههای تحقیق نظری مورد نظر میباشد. پیشینه تحقیق نیز شامل سوابق تحقیقاتی انجام شده در داخل و خارج از کشور در بازه زمانی مشخصی صورت گرفته ترتیب ذکر پیشینه تحقیق از مقالات و پایان نامههای قدیمتر تا جدیدترین مقالات و میزان ارتباط موضوع با موضوع مورد بررسی میتواند اولویت بندی شود.
فصل سوم- روش تحقیق
روشهای ممکن برای رسیدن به هدف مورد نظر و روش نهایی انتخاب شده به همراه ذکر دلایل انتخاب روش خاص، جامعه نمونه و روش نمونهگیری، روش گردآوری دادهها، منطقه مورد مطالعه و محل گردآوری دادهها و علت انتخاب مکان مورد پژوهش و در آخر معرفی و دلیل انتخاب نرمافزارهای تحلیل دادهها به تفصیل بیان میشود.
فصل چهارم-تجزیه و تحلیل نتایج:
این مرحله به دو قسمت تقسیم میشود در ابتدا به شرح و تجزیه و تحلیل دادههای گردآوری شده به روش توصیفی پرداخته و پس از آن نتایج به دست آمده با استفاده از روشهای استنباطی مورد بررسی قرار میگیرند.
فصل پنجم- نتیجه گیری و پیشنهادات:
در آخر خلاصهای از نتایج بدست آمده از تحقیق صورت گرفته ارائه شده و سپس پیشنهادات و راهکارهای مورد نظر پژوهشگر در رابطه با موضوع مورد بررسی در فصل نهایی پایان نامه ارائه میشود. در آخر میتوان پیشنهاداتی در رابطه با تحقیقات مشابه که در آینده صورت خواهد گرفت ذکر نمود و جنبههای قابل بررسی، نکات نادیده گرفته شده و سایر روشهای رسیدن به نتیجه را به محققین آینده گوشزد نمود.
