مراحل آماده سازی، چاپ و نشر کتاب

حتما زمانی که چیزی را نوشته‌اید یا قصد نوشتن دارید یا محتوایی را آماده می‌کنید، فکر انتشار آن هم می‌افتید. اینکه به چه صورت باید نوشته ها و محتوای خود را برای انتشار آماده سازی کنید و در چه قالبی می توانید این محتوا را انتشار دهید.

شما برای آماده سازی کتاب یا نشریات (مجله، کاتالوگ، بروشور، پروپوزال و …) خود 2 راه را پیش روی خود دارید. می‌توانید از ابتدا تمام مراحل را زیر نظر ناشر یا متخصص این حوزه انجام دهید، یا اگر تخصص لازم را دارید بخشی از مراحل آماده‌سازی کتاب یا نشریات را خودتان انجام دهید و مدیریت کنید و در نهایت برای انتشار به ناشر یا مجری انتشار محصولتان بسپارید.

انتخاب اینکه کدام روش برای شما مناسب است، کاملا به شرایط، سطح آشنایی و میزان توانایی شما بستگی دارد. ما در اینجا تمام مراحل آماده‌سازی را یک به یک توضیح می‌دهیم بنابراین شما برای اینکه مسیر روشنی از فرآیند آماده‌سازی و انتشار داشته باشید، این مقاله را تا پایان مطالعه کنید. اگر هنوز کتاب خود را ننوشته‌اید می‌توانید مقاله‌های نوشتن کتاب در یک ماه و مقاله چگونه داستان بنویسیم را مطالعه کنید.

آماده سازی اولیه متن و محتوا

آماده‌سازی متن

اگر متن‌تان را به صورت دست‌نویس آماده کرده‌اید، برای طی کردن مراحل آماده‌سازی لازم است متن را به صورت تایپ شده ارائه دهید، برای این کار می‌توانید خودتان متن را در نرم افزار ورد تایپ کنید یا دست‌نویس‌های خود را به تایپیست بسپارید.

توجه داشته باشید، در صورتی که خودتان قصد تایپ کردن متن را ندارید، حتما بعد از دریافت کل متن از تایپیست به طور کامل متن را بازبینی کنید.

آماده‌ کردن تصاویر

برای تصاویر کارتان لازم هست از چند جهت موضوع را بررسی کنیم. بر این اساس:

1. اینکه تصاویر کتاب یا نشریه تان ثابت و مشخص هست یا می توانند بعداً تغییر کنند
2. تصاویر را خودتان عکاسی، اسکن یا تهیه کرده‌اید یا در حین آماده سازی می‌توان تصاویری را با جستجو در اینترنت یا از آرشیو تصاویر به کار اضافه کرد
3. تصاویر کار می‌بایست بر اساس متن آماده سازی و طراحی شود.

طبق مواردی که در بالا بررسی شد، کاملا مشخص هست که شما در مواردی تمام تصاویر را خودتان باید آماده کنید و در موارد دیگر در صورت نیاز می‌توانید کار جستجو یا آماده‌سازی تصاویر را به متخصص این موضوع بسپارید. این کار را می‌توانید در طراحی و صفحه‌آرایی که در ادامه بررسی خواهد شد خودتان انجام دهید یا به متخصص مربوطه بسپارید.

تنظیم نمودارها و اشکال؛

آماده‌سازی نمودارها و اشکال باید توسط خودتان انجام شود. اگر نمی‌توانید این کار را به صورت حرفه‌ای انجام دهید، می‌توانید نمودارهای خود را در قالبی ساده و اولیه آماده کنید و در مراحل بعدی این کار را به طراح بسپارید. البته در حالتی دیگر می‌توانید آمار و اطلاعات را در اختیار طراح قرار دهید تا متناسب با این اطلاعات و نمونه‌های احتمالی که مدنظر دارید، نمودارها و اشکال مرتبط را رسم و طراحی نماید.

ویراستاری (استانداردسازی محتوا از نظر دستور زبان فارسی)

بعد از نوشتن و آماده سازی اولیه متن، اولین کاری که باید انجام دهید، ویراستاری است. لازم است متن شما از نظر ساختاری کاملا بررسی شود، تا از نظر محتوا، درون مایه، بیان، صحت واعتبار، دقّت، نظم و رعایت مسائل نگارشی و … بررسی شود. اگر در این مورد تخصص دارید، خودتان این کار را انجام دهید، در غیر اینصورت کار ویراستاری را حتما به متخصص بسپارید.

جهت تاکید؛ در صورتی که قصد دارید خودتان ویراستاری را یاد بگیرید و انجام دهید، لازم است بدانید فراگیری حرفه‌ای ویراستاری نیاز به زمان و البته تجربه زیادی دارید و معمولا یادگیری ویراستاری در سطح حرفه‌ای برای بیشتر افراد در زمان کوتاهی رخ نمی‌دهد. بنابراین اگر زمان کمی دارید حتما این کار را به ویراستار متخصص بسپارید.

بهتر است در انتخاب ویراستار، ویراستاری را انتخاب کنید که در حوزه مربوط به شما تخصص و سابقه داشته باشد، این موضوع می‌تواند نقش مهمی در افزایش کیفیت متن کتاب شما داشته باشد.

مرحله طراحی و صفحه آرایی کتاب

صفحه آرایی

یکی از مهم‌ترین مراحل آماده‌سازی کتاب، صفحه‌آرایی کتاب هست، زیرا در این مرحله ساختار ظاهری و شکل و شمایل کار شما مشخص می‌شود. اگر صفحه‌آرایی به درستی انجام شود نه تنها باعث خوانش بهتر کتاب می‌شود بلکه باعث افزایش کیفیت خروجی کتاب و جذب مخاطب بیشتر می‌شود.

در صفحه آرایی به تنظیم و یکپارچه‌سازی کلیه عناصر موجود در صفحه مثل تنظیم قطع و حاشیه صفحه، اندازه و نوع قلم (فونت) بدنه متن و عناوین، فاصله خطوط، ترکیب‌بندی عناصر صفحه تنظیم رنگ، استفاده از عناصر فرمی و غیره پرداخته می‌شود و به کار شخصیت و روح می‌بخشد تا ساختار اصولی و جذابی را ارائه دهد. صفحه‌آرایی به عنوان مرحله‌ی آماده‌سازی قبل از چاپ، مرحله‌ی مهمی از تولید یک اثر محسوب می‌شود، چرا که همه‌ی تلاش‌های نویسنده و تولیدکنندگان یک اثر را در قالبی اصولی و قاعده‌مند برای انتشار و ارائه عمومی، آماده می‌کند.

در صفحه آرایی مواردی مثل قطع و ابعاد صفحه، تنظیم محل قرارگیری صفحات، طراحی و تنظیم ساختار صفحات، نوع و اندازه فونت های متن و تیترها، تنظیم ساختار تیتربندی، فصل و بخش بندی، فهرست بندی (فهرست گیری)، تنظیم و طراحی ساختار تصاویر، اشکال و جداول و … پرداخته می‌شود که متناسب با ساختار کار (کتاب، نشریه، کاتالوگ و …) طراحی و تنظیم می‌شود.

برای شروع کار صفحه‌آرایی می‌توانید از قالب های آماده کتاب استفاده کنید. این قالب‌ها دارای ساختار اولیه‌ای هستند و برای شروع کار به شما در انجام صفحه‌آرایی کمک بسزایی می‌کنند.

اگر با صفحه‌آرایی آشنایی ندارید و یا قصد دارید این تخصص را به صورت حرفه‌ای یاد بگیرید، پیشنهاد می‌کنیم در دوره‌های تخصصی شرکت کنید. آکادمی نشرآنلاین با توجه به تجربه و سابقه فعالیت در این حوزه، گزینه مناسبی برای آموزش و یادگیری صفحه آرایی خواهد بود.

طراحی جلد

طراحی جلد کتاب هم یکی از مراحل مهم طراحی و آماده‌سازی کتاب است. این طرح جلد است که اولین ارتباط با مخاطب را رقم می‌زند پس باید به شکلی طراحی جلد (Cover Design) انجام شود که مخاطب را به خود جذب کند و بیانگر محتوای کتاب یا نشریات باشد.

طراحی جلد در حالت‌های ساده می‌تواند با استفاده از قالب‌های آماده جلد، توسط شما یا اجرا کار و طراح آماتور انجام شود. اما برای طراحی جلد حرفه‌ای نیاز هست این کار توسط طراح حرفه‌ای گرافیک که در این زمینه متخصص هست انجام شود.

برای طراحی جلد کتاب خود این موارد را مدنظر داشته باشید.

• برای کتاب خود یک عنوان و زیر عنوان خوب و جذاب انتخاب کنید.
• برای طراحی جلد؛ متن‌های روی و پشت جلد را بر اساس محتوا و اهدافی که در نظر دارید آماده کنید.
• اگر صفحات متن کتاب شما دارای یونیفرم اختصاصی هست، بهتر هست طراحی جلد را نیز هم راستای طراحی صفحات متن انجام دهید.(در صورتی که طراحی صفحات متن توانایی لازم برای طراحی جلد را دارد، پیشنهاد می‌کنیم این کار را به او بسپارید.)
• به دنبال هزینه‌کرد درست و اصولی باشید، نه هزینه کم! چون انتخاب اشتباه طراح جلد می‌تواند تمام زحمات شما را به باد دهد.

دریافت مجوز و چاپ

از اینجا به بعد، طبق قوانین موجود همه این مراحل باید توسط ناشر انجام شود.

دریافت شابک

کتابِ تنظیم و صفحه آرایی شده توسط ناشر، نویسنده یا مؤلف به خانه کتاب سپرده خواهد شد تا شماره استاندارد بین‌المللی کتاب یا همان شابک به آن اختصاص یابد. شابک کد 13 رقمی است که بیانگر مشخصاتی است که نشر و مبادله برای شناسایی سفارش، فروش، انبارگردانی، توزیع و اطلاع رسانی را بخصوص در زمانی که شمار نشریات و کتاب‌ها رو به گسترش است آسان نماید.

دریافت فیپا

فیپا یا فهرست‌نویسی توصیفی و تحلیلی کتاب، مرحله پس از دریافت شابک است. این اطلاعات در پشت صفحه عنوان کتاب معمولا در صفحه شناسنامه کتاب درج می‌شود. فیپا برای هماهنگ کردن فهرست‌نویسی و سازماندهی کتاب‌ها در سراسر کشور و جلوگیری از تکرار محتوا و همچنین صرفه‌جویی در زمان و بودجه کاربرد دارد. کتابخانه ملی مسئول صدور کد فیپا است برای دریافت فیپا پس از تنظیم متن و صفحه‌آرایی و دریافت شابک می‌توانید از طریق سایت opac.nlai.ir اطلاعات کتاب را وارد نموده و درخواست فیپا کنید. (در حال حاضر این کار توسط ناشر انجام می‌شود)

دریافت مجوز از وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی

در گذشته دریافت مجوز بصورت شخصی امکان پذیر بود، اما با توجه به مشکلات پیش‌آمده، وزارت فرهنگ و ارشاد، دریافت مجوز را صرفاً از طریق ناشرین امکان پذیر کرد. دریافت مجوز از وزارت ارشاد نیازمند گذراندن چند مرحله است که به ترتیب ذکر می‌گردد:

• ارائه فایل pdf از تمامی صفحات کتاب به همراه شناسنامه، فیپا، شابک
• کپی کارت ملی ناشر و مؤلف
• ارسال کد شابک به آدرس www.isbn.ir
• ارسال کد فیپا به آدرس www.nlai.ir

روند بررسی و صدور مجوز توسط وزارت ارشاد بین یک هفته تا 4 ماه طول می‌کشد. این روند در رابطه با کتاب‌های درسی کوتاه‌تر و در مورد کتاب‌های شعر و یا موضوعات حساس‌تر ممکن است تا چندماه به طول انجامد. همچنین در نظر داشتن زمانی برای تغییر و اعمال اصلاحات، در برآورد زمانی، دریافت مجوز لازم است.

چاپ و صحافی کتاب

پس از دریافت مجوزها و گذراندن مراحل، کتاب آماده چاپ است. در این میان انتخاب چاپ افست و یا دیجیتال بسته به تیراژ، زمان، هزینه و کیفیت چاپ انتخاب خواهد شد که با نظر و هماهنگی شما و البته برعهده ناشر است. پس از چاپ مرحله صحافی است که چون تمام مراحل برعهده ناشر است این مرحله نیز به سرعت طی خواهد شد.

اعلام وصول (ارسال به وزارت ارشاد جهت اعلام وصول)

پس از طی شدن همه مراحل ذکر شده، لازم است ناشر 10 نسخه از کتاب را چاپ کند و به وزارت ارشاد ارسال کند تا پس از بررسی، تأیید و دریافت اعلام وصول، فرایند چاپ کتاب طی شود.

انتشار الکترونیک کتاب

در صورتی که قصد دارید کتاب خود را به صورت الکترونیک انتشار دهید، لازم هست همه‌ی مواردی که اعلام شد، به جز مرحله چاپ و صحافی را طی کنید، تا بتوانید به صورت قانونی کتاب خود را فضای اینترنت به اشتراک بگذارید.

در پایان؛

فرآیند آماده سازی کتاب سختی‌ها و شرایط خاص خود را دارد که اگر با آن‌ها آشنا باشید یا کار خود را توسط متخصصین به این امر بسپارید می‌تواند بسیار لذت بخش و سریع انجام شود.

همراه ما باشید در نشر آنلاین ♥